Габделкаюм Габденнасыйр улы Насыйров (Каюм Насыйри) 1825 елнын 14 (2)февраленд? элекке Казан губернасы З?я ?язе (х?зер Татарстанны? Зеленодол районы)Югары Шырдан авылында мулла гайл?сенд? д?ньяга кил?.Бабасы Х?с?ен h?м ?тисе уз д?веренд? шактый танылган укымышлы кешел?р булалар.Алар гар?п,фарсы,рус телл?рен белг?нн?р,китап кучер?г? оста булганнар,т?рле темаларга ?зл?ре д? ?с?рл?р язганнар. ?тисе,"и?тиhад"-h?ркемг? кир?к эш",ягъни кеше h?р н?рс?д? ?зе тырышырга,акыл бел?н эш ит?рг? тиеш,дип ?йр?т? торган булган.
Башлангыч белемне Каюм уз атасыннан ала.1841 елда аны Казандагы бер м?др?с?г? бир?л?р.Бу м?др?с?д? ул 1855 елга кад?р унбиш ел укый. Гар?п ,фарсы телл?рен ?йр?н?. Куп н?рс?не узлегенн?н узл?штер?. Т?рек теленд?ге китаплар бел?н д? таныша.Н?ти??д? ул ки? белемле,м?ст?кыйль фикер h?м эш й?рт? алырлык кеше булып житеш?.
1855 елда аны Казандагы Духовное училищега татар теле укытырга чакыралар.К.Насыйрины? м?галлимлек хезм?те шунда башлана.Со?рак ул ?леге училищены?
югарырак баскычы булган семинарияд? татар теле д?ресл?ре алып бара.Казан университетына ул ирекле тынлаучы булып кер?,куренекле галимн?рне? лекциял?рен ты?лый.
К.Насыйри семинария чарлагындагы бер булм?д? яши.Матди яктан к?нкуреше бик ук житешле булмый.Семинарияд? ул 15 ел эшли.1873 елда Казан м?др?с?л?ренд? рус теле укытыла башлый. К.Насыйри да бер м?др?с?г? м?галлим итеп билгел?н?.?мма м?кт?пл?р инспекторы бел?н икесе арасында чыккан каршылык н?тиж?сенд?,1876 елда К.Насыйри бу хезм?тенн?н туктый.
М?гъриф?тче галимне халыкны? ш?h?рд? д?,авылда да мохта?лыкта яш?ве борчый.М?ск?уд?ге агасы Габделх?йг? язган бер хатында ул:"Ят х?б?р юк.Л?кин халык бик ябык,зарланмаган кеше юк",-дип х?б?р ит?.
Яз,ж?й айларында ул Шырданга еш кайта торган була.Кыр эшл?ренд? катнаша,гади халык,крестьяннар бел?н якыннан аралаша.З?я ягындагы авылларга да чыгып,борынгы кабер ташларын укый,картлардан авыл тарихларын,тарихи ист?лекл?рне язып ала,халыкны? жанлы с?йл?м телен,гореф-гад?тл?рен,йолаларын ?йр?н? ,жырлар,б?етл?р,?киятл?р,риваятьл?р h.б. материаллар жыя.К?п кен? авылларны? тарихы борынгы Болгар бел?н б?йле булуын ачыклый.
1879 елдан К.Насыйри,р?сми р?вешт? бер жирд? д? хезм?т итм?ст?н, калган гомерен бары Ф?н h?м язучылык эшен? багышлый.Зуррак к?л?мле ?с?рл?ре шушы чорга туры кил?.Ш.М?ржани,Г.Ильяси кебек укымышлылар бел?н берг? Казан университеты каршындагы Археология,тарих h?м этнография ж?мгыяте утырышларына й?ри,докладлар ясый.Галимн?р аны? хезм?тл?рен югары б?ялил?р.
Барлык к?чен д?реслекл?р h?м китаплар язуга,тапкан акчасын аларны бастыруга тоткан галимне? килере аерым кешел?рне? балаларын укытудан,гаризалар язып бируд?н,т?ржем? ит?,китапларын сатудан гыйбар?т була.
Язу-сызу,акыл хезм?те бел?н берг?,К.Насыйри физик эш бел?н ш?гелл?нг?н.”?аман утырып язу ялыктыра,каннар оеша,мин,??р к?н бер-ике с?гать эшл?п,бу кораллар бел?н узем? кир?кле ?йберл?рне ясыйм",-дип ?йт? торган була. Аны? булм?сенд? кыру станогы h.б. кир?к-яраклар тора.Д?реслекл?рен? карталар сызу,басылган китапларын т?пл?у,р?семн?р т?ше-
р? эшл?рен д? ?зе башкара.Ул бигр?к т? агачтан т?рле ?йберл?р ясарга яраткан,кир?к булган
?йберл?рне? барысын да ?зе эшл?г?н.
К.Насыйри даими р?вешт? диярлек Казанда яши.Бернич? м?рт?б? М?ск??д? -агасы Габделх?й янында булып кайта,М?к?р?? ярминк?сен? h?м имтихан тапшыру ?чен Уфага бара.1893 елны? ??енд? ул татар м?д?нияте ??м ?д?биятыны? зур ?з?кл?ренн?н берсе булган Оренбург т?б?ген? с?ях?т ясый. Л?кин,Казандагы муллалар ??м с??д?г?р-мещаннар арасындагы кебек ?к,м?гъриф?тче галимг? монда да бик ?к игътибар ит?че булмый.
К.Насыйри халык медицинасыннан файдаланган,т?рле ?л?нн?р бел?н д? валанган,физик хезм?т бел?н ш?гыльл?нг?н.Шуны? н?тиж?се буларак,б?тенл?й диярлек ятып авырмаган.Бары тик гомерене? сонгы елларында гына аякларын жинелч? паралич суга h?м ул узен-узе электр бел?н д?валый,гел х?р?к?тт? булырга тырыша.Н?тиж?д?,аяклары янадан язылып,й?рерлек х?лг? кил?.
К.Насыйри 1902 елнын 20 августында (2 сеньтябрьд?)77 яшенд? вафат була.Кабере Казанда Яна бист?д?ге татар зиратында.